Rzeźnia Miejska w Legnicy (Der Städtische Schlachthof Liegnitz)

Rzeźnia Miejska w Legnicy,

tekst napisany przez radnego magistratu, weterynarza Gerlacha

W związku ze szkodami dla powszechnego stanu sanitarnego na ulicach i w domach mieszkalnych, które powstawały podczas działalności prywatnych rzeźni, 25 marca 1867 roku podczas sesji rady miejskiej, podjęto decyzję, na mocy której rozpoznano potrzebę utworzenia powszechnej, państwowej rzeźni wraz z przymusem dokonywania uboju tylko we wspomnianej rzeźni. Decyzja rady miejskiej wyprzedziła o cały rok ustawę uchwaloną 18 marca 1868 roku przez rząd pruski, dotyczącą utworzenia państwowej rzeźni jako jedynej rzeźni mającej prawo uboju. Wykonanie decyzji musiało zostać odroczone do roku 1872, ale już w 1873 roku rząd wydał koncesję w oparciu o projekt oraz decyzję gminy na utworzenie i uruchomienie rzeźni państwowej. Natychmiast rozpoczęto budowę, której koszty pokryło miasto. Całkowite zakończenie budowy nastąpiło latem 1874 roku, natomiast rzeźnię do użytku publicznego oddano 5 sierpnia 1874 roku.

Legnica tym sposobem była pierwszym miastem w Prusach wśród średniej wielkości gmin miejskich posiadającym rzeźnię miejską. Było to m.in. zasługą ówczesnego nadburmistrza Ottomara Oertela.

Głównym placem przeznaczonym do budowy zespołu budynków ubojni stała się część miasta ówcześnie położona na peryferiach, blisko dworca, w warunkach sprzyjających odprowadzaniu ścieków z rzeźni, które mogły spływać do Młynówki tuż przed jej połączeniem się z Czarną Wodą albo Kaczawą.

Dzięki późniejszej rozbudowie i przebudowie rzeźnia przybrała formę dużego, nowoczesnego zakładu, obejmującego szereg specjalistycznych urządzeń. Poszczególne budynki zostały tak pogrupowane, aby hala rzeźnicza i hale chłodnicze znajdowały się w centrum, a reszta urządzeń na peryferiach. Dziedziniec oraz pomieszczenia zakładu posiadały oświetlenie elektryczne.

Oprócz ogromnych hal rzeźniczych przeznaczonych dla bydła, świń, cieląt, owiec i kóz znajdowała się tu również oddzielnie położona hala ze specjalnym wejściem przeznaczona dla koni i psów. Mieściła się tutaj także rzeźnia policyjna z halą rzeźniczą i stajniami, w której były uśmiercane chore zwierzęta. Budynek ten został później poszerzony o ubojnię dla bydła pochodzącego z zagranicy oraz o bocznicę kolejową z rampą wyładowczą. Bocznica ta była również wykorzystywana do transportu oraz przechowywania węgla.

Oprócz miejsca sprzedaży mięsa gorszej jakości lub warunkowo zdatnego do spożycia – znajdowało się tutaj również specjalne pomieszczenie, w którym mięso warunkowo zdatne do spożycia było uzdatnianie do tegoż spożycia przy wykorzystaniu sterylizatora parowego Rohrbecka. Ponadto znajdowała się tu również nowoczesna instalacja do obróbki mięsa niezdatnego do spożycia (konfiskaty), która dzięki zastosowaniu systemu Hönnickego niwelowała zapach i przerabiała zwierzęce konfiskaty na tłuszcz, klej i mączkę.

Oczyszczalnia flaków wyposażona była w nowoczesne granitowe kadzie. Kadzie, z których jedna przeznaczona była do płukania jelit a druga do gromadzenia pomyj, można było je wypełnić ciepłą lub zimną wodą w zależności od potrzeb. Dodatkowo oczyszczalnia wyposażona była w urządzenia odprowadzające tłuszcz powstały w wyniku czyszczenia jelit do specjalnego zbiornika umieszczonego w piwnicy celem ponownego wykorzystania.

W rzeźni znajdowała się solarnia skór, suszarnia szczeciny oraz miejsce odprowadzania nawozu usytuowane pod ziemią. Obszerny budynek maszynowni i kotłowni mieścił trzy dwu-płomienne kotły rurowe poziome z ciśnieniem od 7 do 9 atmosfer oraz przegrzewacz. Do tego znajdowały się tu także trzy wielkie maszyny parowe o mocy od 50 do 120 KM; dwie prądnice do wytwarzania światła oraz dostarczania mocy trzem windom w halach chłodniczych oraz urządzenia do wytwarzania zimnego powietrza (dwa proste i jedno o podwójnym suwaku) - chłodziarki sprężarkowe – według systemu Lindego, wykorzystujące amoniak.

Hale chłodnicze posiadały przedchłodnię, chłodnię peklownię, trzy leżące jedno nad drugim piętra klatek chłodniczych, zamrażalni komorowych oraz pomieszczenie do rejestru chłodnicy powietrza mokrej i suchej jak i rozpuszczalnika soli. Do budynku przyłączone były urządzenie do wytwarzania sztucznego lodu, które dzięki rozbudowie, osiągały dzienną produkcję na poziomie 100 centnarów.

Od roku 1903 rzeźnia dysponowała własnym laboratorium do wykonywania badań mikroskopowych i bakteriologicznych jak i prac badających rzadkie przypadki chorobowe. Oprócz tego w roku 1910 sprowadzono odpowiednią aparaturę do laboratorium, co umożliwiło przeprowadzanie badań bakteriologicznych mięsa.

W późniejszym okresie przeprowadzono rozbudowa maszynowni, kotła parowego oraz urządzeń chłodniczych wraz z klatkami chłodniczymi, która pozwoliła na osiągnięcie mocy na poziomie 360 000 kalorii.

Źródło:

Wirtschaftsleben i in Liegnitz, T. II: Handwerk und Geschäftswelt – Verkehrswesen – Kommunale Wirtschaftsbetriebe in den ersten Jahrzehnten des 20. Jahrhunderts, Hofheim/Taunus 1995