Raths-Keller

Gospoda Rathauskeller/ Piwnica Ratuszowa (Raths-Keller) mieściła się na parterze Starego Ratusza, pod adresem Ring 59. Od 1882 do 1893 jej właścicielem był Heinrich Knabenschuh. Przez następne dwa lata restauracja prowadzona była przez jego owdowiałą żonę. 1 stycznia 1896 r. interes prowadził Georg Knabenschuh, który zmarł 22 stycznia 1925 r. Obecnie w tym miejscu mieści się restauracja Ratuszowa, a wcześniej Maska. 

Kilka dni po śmierci Georga Knabenschuh w Liegnitzer Tageblatt ukazał się artykuł autorstwa Arnolda zum Winkla przypominający dzieje Piwnicy Ratuszowej.

Z dawnych czasów Piwnicy Ratuszowej
Liegnitzer Tageblatt, 25.01.1925

Nie ma wątpliwości co do tego, że jednym z najbardziej popularnych wyszynków oferujących szklankę zimnego niemieckiego piwa to nasza stara legnicka Piwnica Ratuszowa, choć nie takie było jej pierwotne przeznaczenie. Średniowieczni radni zwykli bowiem pokrzepiać się kubkiem wina, a „miastową winiarnią” był dom na rogu Rynku i Goldberger Straβe, w którym „serwowano szlachetnie selekcjonowane wino”, jak opisuje to sam Bitschen w 1451 roku.
Później owa piwnica na wino, do której zaglądali radni, została przeniesiona do budynku Ratusza i stała się Piwnicą Ratuszową. Kiedy Ratusz został wyburzony w marcu 1739 roku, „w pobliżu drzwi do piwnicy w wielkiej izbie piwnicznej” znaleziono 6 ludzkich szkieletów. – To dopiero zagadka! – Przez dwa lata panowie radni musieli to pełne grozy miejsce omijać, ponieważ dopiero w 1741 roku nowy Ratusz nadawał się do użytku. Piękna i do tego przestronna gospoda oraz nieco mniejsza izba z wyszynkiem czekały na gości, którzy mieli ochotę, by sączyć sobie zimny trunek w „miastowej winiarni”. Dzierżawcy Piwnicy Schellerowi wybudowano izbę sypialną. Zdawało się, że to jakże korzystne położenie przemieni tę wytworną winiarnię w kopalnię złota.
Jednak z powodu dużej wilgotności Piwnica nie nadawała się do składowania wina, przez co dzierżawca musiał utrzymywać dodatkowo własną piwnicę. Aby wygospodarować 60 talarów należnych za dzierżawę, był on zmuszony powołać się na dawne prawo jedynego wyszynku wina podczas corocznego królewskiego turnieju strzelania na Błoniach, by tym sposobem powetować sobie stratę za dodatkowe piwnice. Tak więc dzierżawca Gamper zagroził, kiedy odebrano mu to prawo latem 1750 roku, że zrzeknie się dzierżawy. Jednak wdowa Reuschelin w 1748 „przy potężnym wsparciu ówczesnego Komendanta Obrista von Nettelhorst de facto postawiła „budkę z winem nie zwracając uwagi na nasze kontradykcje”, jak objaśnił oburzony Magistrat.
Chociaż magistratowi udało się przeforsować dawne prawo monopolu na wyszynk podczas królewskiego turnieju, niemniej jednak interes słabł. Czasy dla Piwnicy były coraz gorsze już chociażby z tego powodu, że nastała moda wśród dostojnych osobistości na przedmiejskie kawiarnie z bilardem i ogrodem kwiatowym. Tak że kiedy w 1757 roku dobiegł końca okres dzierżawy Piwnicy, jej dzierżawca Gottfried Reuschel zaoferował już tylko 40 talarów. Jednak umowa dzierżawy nie mogła zostać dotrzymana, albowiem dokładnie w dniu 27 września 1757 roku wkraczają Austriacy.
Wówczas wokół Legnicy rozszalała się Wojna Siedmioletnia. Na zewnątrz poza bramami rozpoczął się kilkudniowy ostrzał pomiędzy wojskami Księcia von Beverna a Austriakami, którego ofiarą stała się tak niefortunnie wieś Barschdorf (Bartoszów); kiedy następnie Książe von Bevern wycofał się i wydał Legnicę na pastwę Księcia Karla von Lothringen, żołdacy cesarscy, a zwłaszcza zbójeccy Chorwaci „w błyskawicznym tempie zrujnowali i okradli” gospodarza Piwnicy Ratuszowej na ponad 30 talarów, a sam gospodarz natychmiast opuścił lokal, pozostawiając tę dawną szlachetną gospodę pustą. Co się dzieje po tym, jak Reuschelowi, jako jedynemu licytantowi dającemu 40 talarów, zostawia się Piwnicę, a wrogowie opuszczają miasto pod koniec 1757 roku? – Nowa umowa dzierżawna pozwala Reuschelowi nie tylko na obrót winem, ale również na sprzedaż kawy, herbaty, piwa i piwa butelkowego (jednak to pierwsze nie na wynos), a także na sprzedaż wódki, której jednak nie wolno mu było pędzić samemu. Kiedy mijają 3 lata – Wojna Siedmioletnia osiąga właśnie swój szczyt – dzierżawca wzbrania się płacić więcej, ale wynajmuje „starą wartownię” tuż obok za dodatkowe 6 talarów i 12 groszy.
Ta jakże okrutna wojna dobiega końca i w 1764 jest już 4 kandydatów, którzy ubiegają się o prowadzenie wyszynku. Zwycięzcą zostaje mieszczanin Josef Müller, który oferuje 90 talarów, i zobowiązuje się „nie tolerować żadnego rozwiązłego towarzystwa podczas własnej dzierżawy, albowiem grozi mu za to odebranie prawa do dzierżawy”.
Czy przedsiębiorcza inicjatywa po zawarciu pokoju w Hubertusburgu stała się większa, niż pozwalałaby na to sytuacja? Wyszynek został pomniejszony o wartownię i przynosi już tylko 65 talarów, które w 1770 roku wyszynkarz Heinrich Seidel oferuje się zapłacić, po tym kiedy Müller rezygnuje z dzierżawy. Ale dzierżawca Seidel też nie daje rady utrzymać się z wyszynku. W 1773 roku tak oto objaśnia: „od Świąt Wielkiejnocy po Święto Michałowe żaden gość nie przychodzi ani za dnia ani wieczora, albowiem takowi w lecie przed bramy idą, a chłopstwa przychodzi mało na co tygodniowe jarmarki”. Nie chce płacić więcej niż 40 talarów. Komisarz akcyzowy Baumgärtner wygrywa umowę dzierżawną dając 55 talarów, ale kiedy Magistrat ogranicza strzelanie do ptactwa, a Piwnica Świdnicka sprzedaje obce piwa każdego rodzaju, Baumgärtner oświadcza, że nie jest w stanie dalej utrzymać wyszynku. W roku 1776 dzierżawę za 69 talarów na okres 6 lat ponownie przejmuje Josef Müller, a przekazuje mu się pomieszczenia, na które składają „izba z wyszynkiem” i „wielka izba” oraz niewielki inwentarz.
W końcu konkurencja z Piwnicą Świdnicką ustaje, albowiem gmina miejska w 1779 roku sprzedaje ją spedytorowi Sattlerowi, w taki sposób, że upoważnienie do sprzedaży obcego piwa przechodzi na Piwnicę Ratuszową.
Miastowa winiarnia staje się tedy się miastową piwiarnią.
Teraz już wydaje się, że wyszynk zdaje się być opłacalny i piekarz Kaspar Gottlieb Triebler waży się zaoferować 81 talarów, kiedy w 1782 kończy się uprzedni okres dzierżawy, a ponadto obiecuje, że nie będzie tolerował żadnych „hulaków”. Jednak wysokie podatki piwne niszczą mu interes, a Magistrat pomimo tego, że zna trudną sytuację dzierżawcy, nie może nic zmienić w przepisach podatkowych. Do tego jeszcze dochodzi nędza, która nastaje wraz z czasami francuskimi, co powoduje, że dzierżawca Piwnicy Hammer traci 5000 talarów.
Na szczęście w między czasie Legnica znowu staje się siedzibą wyższych urzędów, a Magistrat poprzez ustawę miejską staje się panem własnych decyzji. Ruch pomału wzrasta i w 1840 roku Piwnica Ratuszowa zostaje zmieniona i poszerzona; można tam już czytać najnowsze informacje z gazet, organizuje się wieczorne koncerty miejskich muzyków, a dzierżawcy wiedzą już jak dopasować lokal do potrzeb każdego nowego pokolenia. Ostatni z tych mądrych i bardzo lubianych gospodarzy Georg Knabenschuh, właśnie opuścił ten świat, ale dawna izba wyszynkowa stała się czymś niezbędnym dla mieszkańców i pod pięknymi sklepieniami swoich pomieszczeń gościła swoje stare jak i nowe grono bywalców nawet w czasach zawirowań Wojny Światowej i nędzy inflacyjnej.

Tłumaczenie: Iwona Wilcox