Gazownia Miejska (Städtische Gaswerk Liegnitz)

Gazownia Miejska (Städtische Gaswerk Liegnitz)

W 1856 r., wzorem wielu nowoczesnych miast, legnickie ulice także postanowiono oświetlić przy użyciu gazu. 20 kwietnia 1857 r. w miejscu dawnej cegielni, za bramą Głogowską, rozpoczęto budowę miejskiej gazowni według projektu dyrektora gazowni wrocławskiej – Firlego. Już 10 listopada tego roku uruchomiono gazownię i podjęto próbę oświetlenia miasta, za pomocą gazu wyprodukowanego w legnickiej gazowni. Na początku funkcjonowania gazownia oświetlała około 250 lamp w całym mieście.

Gaz, używany w późniejszym czasie także do celów opalowych, wytwarzany był z węgla sprowadzanego z Górnego i Dolnego Śląska. W następnych latach rozwijające się miasto, a także nadmierna eksploatacja urządzeń, były przyczyną zmian i rozbudowy sieci gazociągowej. W początkach lat 70. XIX w. zakład musiał dostarczać trzykrotnie więcej gazu niż planowano podczas jego budowy. Dlatego też już w 1863 r. powstał drugi, w 1870 r. – trzeci, a w 1875 r. czwarty zbiornik gazu. W 1879 r. na terenie gazowni wzniesiono dodatkowo magazyn, warsztaty i budynek mieszkalny. Dalszy wzrost zapotrzebowania na gaz zmusił władze miasta do wyboru między przeniesieniem gazowni w bardziej dogodne miejsce, a poddaniem jej gruntownej przebudowie. W rezultacie opracowano plan szerokiej modernizacji, która pozwoliłaby osiągnąć większą wydajność przy lokalizacji na tej samej, niewielkiej przestrzeni. Wówczas, w 1907 r., zainstalowano piąty zbiornik gazu.

Kolejną większą rozbudowę przewidywały plany z 1912 r., zakładające rozpoczęcie w 1914 r. budowy aparatów i urządzeń czyszczących i przygotowujących gaz, które miały być wydajniejsze od poprzedników. Wybuch pierwszej wojny światowej spowodował przesunięcie planowanej inwestycji o dwa lata. Latem 1916 r. rozpoczęła się budowa nowej piecowni, kotłowni oraz przylegającej do nich wieży amoniakalnej (ok. 33 m wysokości) i budynku administracyjno-socjalnego. Budowę nowych budynków gazowni, kosztem ponad 1,5 mln marek, zakończono w połowie 1917 r. Wszystkie ściany wieży wykonano z cegły licówki, do wysokości 7 m wzniesiono mur kamienny. Na uwagę zasługuje zwieńczony pełnym łukiem kształt otworów okiennych, typowy dla architektury przemysłowej początku XX w. W północnej ścianie szczytowej i w niewielkim zaokrąglonym szczycie elewacji południowej umieszczono dwie tarcze zegara wieżowego. Plan wieży obejmuje również wbudowany w nią komin przemysłowy.

W nowej piecowni zainstalowano dwa piece do produkcji gazu z węgla. Ich zadaniem było wytworzenie gazów: wodnego i koksowniczego. W wyniku połączenia obu tych gazów powstał tzw. dwugaz, będący składnikiem gazu miejskiego. Gaz wodny magazynowano w siedmiu zbiornikach (20 m sześc. każdy) położonych na poszczególnych kondygnacjach wieży amoniakalnej. Ubocznym produktem podczas produkcji gazu były koks oraz woda amoniakalna, która mogła być wykorzystywana później przez rolników w celu nawożenia gleby.

W efekcie przyłączenia legnickiego węzła gazowni do gazociągu Wałbrzych – Zgorzelec w 1939 r. zrezygnowano z własnej produkcji gazu i zdecydowano się na zaopatrywanie miasta w gaz koksowniczy, sprowadzany z Wałbrzycha. Wybudowane wcześniej zbiorniki gromadziły gaz jako rezerwę na wypadek awarii rurociągu. Ich pojemność zapewniała w takich przypadkach dostawę gazu jeszcze przez 48 godzin.